«گنبد آهنین» اسرائیل چیست و چطور کار می‌کند؟

در ساعاتی که خاورمیانه در خوف و رجای حمله احتمالی ایران به اسرائیل به سر می‌برد، بار دیگر نگاه‌ها متوجه «گنبد آهنین» اسرائیل است؛ سامانه دفاع موشکی این کشور کوچک حاشیه دریای مدیترانه که انتظار می‌رود به مانعی بر سر راه حمله تلافی‌جویانه ایران بدل شود.

در اکتبر پارسال، زمانی که اسرائیل به تلافی حمله حماس جنگ غزه را آغاز کرد، در همان ابتدای درگیری با باران سهمگین راکت‌های فلسطینی‌ها روبه‌رو شد.

سامانه دفاع موشکی «گنبد آهنین» در همان روز‌ها با دستکم دو هزار و ۵۰۰ راکت گروه حماس روبه‌رو شد که برخی‌شان از این رادار عبور کردند و به اهدافی اصابت کردند.

«گنبد آهنین» دقیقا چیست و چطور کار می‌کند؟

«گنبد آهنین» نام یک شبکه دفاع موشکی است که برای مقابله با تسلیحات با برد کوتاه طراحی شده است.

این سامانه از رادار‌هایی استفاده می‌کند که می‌تواند تشخیص بدهد کدام راکت ممکن است به جایی اصابت کند که در آنجا ساخت و‌ساز وجود دارد و کدام راکت در مناطق خالی از سکنه فرود خواهد آمد.

جزییات دقیق نظامی درباره این سامانه به شکل رسمی منتشر نشده است.

این باور وجود دارد که «گنبد آهنین» از ۱۰ ایستگاه پرتاب موشک در سراسر اسرائیل بهره می‌برد و در هر کدام از این ایستگاه‌ها، سه یا چهار پرتاب‌کننده موشک وجود دارد. در هر کدام از این پرتاب‌کننده‌ها هم تا ۲۰ موشک وجود دارد.

در زمانی که «گنبد آهنین»، یک راکت را به عنوان تهدید شناسایی می‌کند، به سویش دو موشک «تامیر» شلیک می‌کند. «تامیر» در زبان عبری به معنای موشک‌هایی است که موشک‌های دیگر را در بین راه هدف قرار می‌دهند.

«گنبد آهنین» به شکلی طراحی شده که در همه شرایط آب‌و‌هوایی فعال باشد و کار کند.

بر اساس تخمین مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، هزینه هر کدام از پایگاه‌های پرتاب موشک برای اسرائیل، ۱۰۰ میلیون دلار است.

به رغم این هزینه بسیار بالا، «گنبد آهنین» به صرفه توصیف شده است، چرا که این سامانه به طرف همه راکت‌های دشمن شلیک نمی‌کند.

چه کسی «گنبد آهنین» را ساخت؟

طراحی «گنبد آهنین» بعد از درگیری اسرائیل و حزب‌الله لبنان در سال ۲۰۰۶ آغاز شد.

در آن زمان، حزب‌الله لبنان، که از حمایت مالی و تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران برخوردار است، هزاران راکت به طرف اسرائیل شلیک کرد که به کشته شدن ده‌ها تن از شهروندان اسرائیل انجامید.

یک سال بعد اسرائیل اعلام کرد که شرکت دولتی «رافائل» کار طراحی و ساخت یک سپر دفاع موشکی جدید را آغاز کرده است.

این طرح با کمک بلاعوض ۲۰۰ میلیون دلاری آمریکا، کلید خورد.

از «گنبد آهنین» برای نخستین بار در سال ۲۰۱۱ استفاده شد و توانست راکتی را که از طرف نوار غزه شلیک شده بود، سرنگون کند.

در سال ۲۰۱۹ آمریکا اعلام کرد که «گنبد آهنین» را از اسرائیل خریداری خواهد کرد تا با استفاده از پیشرفت‌های تکنولوژیک آن، سامانه دفاع موشکی «پاتریوت» را تقویت کند.

دفاع موشکی «پاتریوت» کمابیش شبیه به «گنبد آهنین» کار می‌کند. اما برای مقابله با هواپیما‌های نظامی، موشک‌های هدایت‌شونده و همچنین موشک‌های بالستیک طراحی شده است.

«گنبد آهنین» تا چه اندازه موثر است؟

در سال ۲۰۱۲ اسرائیل ادعا کرد که سامانه «گنبد آهنین»، ۸۴ درصد از راکت‌های شلیک‌شده از نوار غزه را سرنگون کرده است.

بر اساس آماری که ارتش اسرائیل منتشر کرد، در طول آن سال، این سامانه ۵۷۳ بار فعال شد و ۴۲۱ راکت را سرنگون کرد.

در سال ۲۰۲۱ ارتش اسرائیل ادعا کرد که «گنبد آهنین»، ۹۰ درصد از سه هزار موشکی را که از غزه شلیک شده بود، سرنگون کرده است.

اما در سال ۲۰۱۳، تئودور پاستول، استاد دانشگاه ام. آی. تی، گفت که «گنبد آهنین» تنها به ۱۰ درصد از اهدافش برخورد کرده و چه بسا در جریان درگیری اسرائیل با حماس در سال ۲۰۱۲، حتی به همین تعداد هم نتوانسته راکت‌های حماس را متوقف کند.

در آغاز درگیری اخیر حماس مدعی شد که پنج هزار راکت به طرف اسرائیل شلیک کرده است. اما اسرائیل می‌گوید که تعداد راکت‌ها احتمالا نیمی از این عدد است.

به گفته ارتش اسرائیل، «گنبد آهنین» ۱۵۳ راکت حماس را در آغاز درگیری ساقط کرده و باقی راکت‌های حماس یا درون غزه فرود آمده‌اند، یا به مناطقی از خاک اسرائیل اصابت کرده‌اند که بیابانی و خالی از سکنه بوده‌اند.

در عین حال، در همین مدت اسرائیل تایید کرد که دستکم سه راکت حماس در مناطق شهری فرود آمدند و به ساختمان‌هایی در نوار غزه اصابت کرده‌اند.

به گفته خدمات اورژانس اسرائیل، دستکم دو کارگر خارجی در پی اصابت این راکت‌ها جانشان را از دست دادند و یک نفر هم به‌سختی مجروح شد.